CANALES

CANALES

Iul. Capitolino Fistulae aquariae, Imperatorib. Theodosiô et Valentinianô Sulcus publicus aquarum, Cassiodoro Formae, in urbem hortosque, ne siccitate laboraretur, aquam deferebant. Calfurnius Siculus Eclogâ 2.

Accipe, dixerunt Nymphae, puer accipe fontem,

Nam potes irriguos, nutrire canalibus hortos.

Materia illis plumbum, Claudian. Epigv. 8. de Apon. balneo, v. 45.

Devehit exceptum nativô spuma meatu,

In patulas plumbi labitur inde vias.

Et tales quidem tubuli divitum, at tenuiorum lignei fuêre, ut apparet ex aenigmate 72. Caelii Symposii,

Truncum terra tegit, latitant in cespite lymphae,

Alveus est modicus, qui ripas non habet ullas,

In ligno vehitur medio, quod ligna vehebat.

Praeterea et testacei fuêre: fictilibus quoque utilissimum aquam duci, testatur Plin. Sen. l. 31. c. 6. princip. lapideorum meminit Plin. Ium. etc. Eorum primus Romae usus in an. Urb. Cond. 441. secundum Lipsium incidit, aliis in Anci Martii principatum id referentibus, et certe iam datae a Decem viris leges eorum meminêre: Nisi dicas has de Aquagio, Lipsium de Aquaeductu intelligi debere, quorum hoc arte quâdam et manu hominum absolutum perfectum que opus, illud naturalem veluti alveum aut Canalem fontis significer. Adhibebantur his fistulis extima ornamenta, quae capitis leonini speciem praeferebant, Plut. Symposiac. l. 4. c. 5. Unde Ennodius Ticinensis, Epigrammate 19.

Aspice depositâ blandum feritate Leonem,

Ore vomit lymphas pectoris obsequiô.

Effera dum vitreos effundunt guttura fontes,

Natur am perdens bellua nos satiat.

Eorumque fabrica tam mirabilis, et aquarum in iis salubritas tam singularis fuit, ut magnitudinis Romani Imperii id praecipuum esse indicium, scribat Frontinus, l. de Aquaeductibus urbis Romae. Inprimis Claudianus aquaeductus, quem Caius Caligula inchoaverat Claudius perfecit, celebris fuit, quippe a quadragesimo lapide, ad eam excetsitatem, ut in omnes urbis montes levaretur, influxêre Curtius atque Caeruleus montes: erogatumque in id opus sestertium ter miliies, Plin. l. 36. c. 15. i. e. sedem Philippaeorum milliones et semis. Municipiis postea ac coloniis canalium iure conceslô, in aquaeductu Nicomedienses impenderunt HS. XXX. CCC. XXIX. qui imperfectus adhuc relictus ac etiam destructus est, Plin. Iun. l. 10. Ep. 46. Et exstant hodieque Nemausi, Narbone alibique non obscura eorum rudereta. Haud procul Metis, prope vicum Xouy, in Mosella, antiqui aquaeductus vestigia supersunt, ubi quantacumque est inter montes utrinque qui ripas ambiunt, distantia, olim connexa fuerit, cum arcuum adhuc restent multi, in medio flumine, ad ripam dextram, et in vico, nonnulli in domicilia versi sint, ex albo lapide, in laterum formam dissecto, seu potius caementô tenacissinrô lateres compingente. Sagaciores Naumachiae hos aquaeductus, ex ulterioribus montibus praecipites huc coactos, inservisse olim nobis persuasum eunt: Vicini fossam serpentis vocant. In Sinis, gente illa adeo ingeniosa, non minoris nobilitatis Canales ac avaeductus Historicis memorantur. In Xantonia fluvius est Iun, cuius alveus stupendâ arte excavatus est, numeranturque in illo canali, quia multis locis aqua pro maioribus navigiis transmittendis humilior est, supra 20. catarractae, quadratôque lapide ac egregiô firmôque opere structae, relictâ portâ, navium capace, quam magnis crassisque asseribus claudunt, ac aquas detinent; mox illis rotae beneficiô ac machinâ, facilli negotiô, sublatis et aquae et navibus transitum dant, donec ad secundam catarractam, eôdem fere ordine ac methodô, atque ita porro deinceps per reliquas transmittantur. Incipit autem ad Boream civitatis Socien, in ipsa ripa Crocei fluv. inde ad Ciningam usque, mox ad Lincingam civitatem pertingit, ubi in Guei fluvium aquas effundit. Intra ipsam Metropolim Cinan, lacus est Taming, ex quo canalis exiens ad Choyngum lacum tendit, qui etiam intra moenia est: E quo utroque lacu per totam urbem egregiô opere ducti canales, eam ubique navigabilem reddunt. In Ienpinga urbe, ad singulas fere domos, per canales, ex montibus ubertim aquae affluunt: ut alia omittam, vide Adam. Prexelium, Sinae et Europae c. 23. Nec minoris famae molimen hodierni Galliarum Regis, qui Atacem fluv. vulgo l'Aude, cum Garumna coniungendo Galliam ex Mati Mediterraneo in Oceanum Occidentalem perviam faoere studuit: Plura de his vide apud Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 1. c. 14. et Thom. Dempster. in Paralipom.